Okullarda Farkındalık Etkinlikleri

 

Okullarda Farkındalık Etkinlikleri

Doğayı Keşfedin

Okullarda veya evlerinizde, aslında dilediğiniz her yerde uygulayabileceğiniz basit bir egzersizdir.Çocuklarla bahçeye çıkabilir, mümkünse onlarla çimlerin üstüne uzanarak gökyüzüne bakabilirsiniz. Hepsine sessiz olmasını öğütleyerek yönerge verebilir ya da diyalog ile çalışma yapabilirsiniz. Çocuklar ne görüyor? Ne duyuyor? Neyi Hissediyor? O an neyin kokusu burunlarına geliyor? Nefeslerini duyabiliyorlar mı? Uzaktan gelen kuşun sesinin farkındalar mı? Bulutların gökyüzünden nasıl gelip geçtiğini fark etmelerini sağlamalısınız. Akıllarına gelen her düşüncenin, her duygunun, her anın da böyle olduğunu fark etmelerini sağlayacak bu farkındalık sürecini ara ara tekrarlayabilir veya çeşitlendirebilirsiniz. Yerden aldığınız bir çakıl taşını tek tek inceleyip, detaylarıyla tartışmak bile mindfulness etkinliği olarak tanımlanabilir. Çünkü yaşam ve farkındalık doğada, içimizde ve en önemlisi deneyimde saklıdır.

Nefes Hep Seninle

Mindfulness’ın temelinde yer alan farkındalık nefes farkındalığıdır. MBSR çalışmasının ilk aşamaları da nefes ve duyu farkındalığı ile adımlanır. Çocuklarla beden taraması veya nefes farkındalığı çalışması yapmak uzman olmayanlar için yorucu olabilir. Ancak küçük mindfulness egzersizleri imkansız değil. 5 yaş itibarıyla, çocuğun yaşı kadar dakika süresince çocuklarla farkındalık meditasyonu veya odaklanma çalışmalarına başlanabilir. Çocuğun gözlerini kapamasını ve bir elini göğsünün, diğerini karnının üstüne koymasını ve nefes alıp verirken nasıl inip kalktığını fark etmesini sağlayın. Eğer odaklanmada zorluk çekilirse, bir balon şişirerek, indirerek nefesi somutlaştırabilir, bir pipet yardımı ile yere attığınız kağıt parçalarını üfleyerek uçuşmasını gözlemleyebilirsiniz. Çalışma nefesin varlığını, her an yanımızda olduğunu fark etmek için ilk adım olabilir. Çocuklarla farklı zamanlarda, heyecanlandıklarında, yorulduklarında, öfkeli anlarında nefesin nasıl değiştiğini deneyimleyebilirsiniz. Bu deneyim onlara yavaş yavaş nefesle sakinleşmeyi, nefesi dinlemeyi ve nefes ile rahatlamayı öğretmenin basamağı olacaktır.

Bulmaca mı Dediniz?

Bulmacaları her çocuk sever. Okullarda mindfulness nedir konulu çalışma için duyuları tek tek oyunlaştırabilirsiniz. Örneğin onlara şeker dağıtabilir ve burunlarını kapatarak şekeri ağızlarına atmalarını söyleyebilirsiniz. Eğer burunları koku almıyorsa, şekerin tadını da ayırt edemezler. Kokunun farkındalığı için çocukların seveceği ve ilginç olan bu çalışmanın ardından onlara kahve gibi keskin kokuları gözleri kapalıyken koklatabilir ve ne olduğunu tahmin etmelerini isteyebilirsiniz. Bir ağacın kabuğuna veya pamuğa dokunmaları da egzersize eklenebilir. Bu çalışma, duyu farkındalığı için onlara yeni bir bakış kazandırır. Her an hayatlarında olan şeyleri nasıl da fark etmediklerini anladıklarında, keşiflere daha açık olmaları mümkün olabilir

Masa Oyunları ile Farkındalık

Bilinen masa oyunlarını çocuklarla bir mindfulness çalışmasına dönüştürebilirsiniz. Jenga mindfulness aracı olabilir desek inanır mısınız? Yazımızda jenga ile neler yapılır okuyabilirsiniz. Biz sizlere mikado çubuklarıyla yapılacaklardan bahsetmek istiyoruz. Mikado çubuklarıyla oyun oynamanın kuralı basittir, çubukları yere rastgele dağıtıp sonra diğerlerini hareket ettirmeden toplamaya çalışırsınız. Bu da bir mindfulness deneyimi haline gelebilir.

·         Çubukların yere düştüğündeki konumlarını, üzerindeki desenleri, temas noktalarını görme farkındalığı için araç edinebilirsiniz.

·         Dokunduğunuzda çubuğun diğerlerine olan etkilerini fark etmek diğer odak nesnesini oluşturabilir.

·         Bir sonraki hamleyi seçmek, karar sürecini mindful bir şekilde yönetebilmeyi sağlayabilir. Ayrıca oyun sırasında ortaya çıkan yargılar, düşünceler ve duygusal süreçler farkındalık için kullanılabilir.

Basit masa oyunları, oyun için yaşı uygun olan çocuklarla beraber okullarda, evlerde rahatlıkla kullanılabilir. Özellikle baş başa dikkat çalışmalarında onlardan yararlanabilirsiniz.

Eleştirmek Yerine Anlayın

Çocuklarla bilinçli farkındalık çalışmaları için örnekler verirken asıl bilincin ebeveyn ve öğretmenlerin farkındalık edinmesi ile olabileceğini hatırlatmalıyız. Sürekli eleştirilen ve hataları altında ezilen bir çocuğun duygularına odaklanmasını beklemek zordur hatta o eleştiriler gelecekte, bir yetişkin bile olduğunda çocuğun duyguları ile arasına duvar örmesine neden olabilir. Kendisine karşı anlayış, nezaket ve şefkat gösteremeyen bir birey, çocuk veya yetişkin olsun, duygu farkındalığında oldukça zorlanır. Bu nedenle çocuklara yaklaşırken şunu aklınızda tutmalısınız. Çocuk bir hata veya yapmaması gereken bir şey yaptığında ona düşünmeden kızmak yerine karşısına geçip sabırla konuşmalısınız. Bu davranışın sizde uyandırdığı etkiyi değil, onun bu davranış sürecinde hissettiği duygularını ifade ettiğinizde çocuğun da kendi duygularına yaklaşmasını sağlayabilirsiniz. “Sinirlenmiş olmalısın.” “Bu konu seni biraz öfkelendirdi sanırım” veya “Anladığım kadarıyla üzgünsün.” “Mutlu olduğunu görüyorum” gibi onun duygularını aynalayan sözlerle farkındalık kazanmasına yardımcı olabilirsiniz. Unutmamalısınız bilinçli farkındalık bir yaşam şekli ve siz ne kadar farkındalığı yüksek olursanız, çocuklarınız da, öğrencileriniz de ancak o kadar farkındalık edinebilir. Bilinçli farkındalığın ilk adımı duyu, duygu ve düşünceleri farkına varmak ve ikinci adımı gelen her neyse onu açık bir kalp ve zihinle kabul edebilmektir. Eleştirmek yerine yargısızca kendini kabul edebilmek bilinçli farkındalığın bir parçasıdır. Mindfulness ne demek işte bu tip küçük çalışmalarla çocuklara öğretebilirsiniz.

Erken çocukluk çağında mindfulness uygulamaları:

Mindful Nefes Egzersizi:

Bu aktivite için çocuklar ayakta durabilir ya da oturabilir. Ellerini göbek deliğinin üzerine koyarlar. Gözlerini kapatmalı ya da ellerine bakmalıdırlar. Üçe kadar sayarak derin bir nefes alırlar ve üçe kadar sayarak yavaşça nefes verirler. Nefes alma verme esnasında neler olduğuna dikkat etmelerini isteyin. Ellerin hareket ediyor mu? Hava ciğerlerine doluyor mu? Havanın burnundan içeri girişini hissedebiliyor musun? Peki çıkışını hissedebiliyor musun? Hava içeri girerken daha soğuk, dışarı çıkarken daha ılık mı? Aradaki ısı farkını hissedebiliyor musun? Nefesinin sesini duyabiliyor musun? Nefesinin sesi neye benziyor?

(Body Scan) Bedenini Tarama Egzersizi:

Çocuklar yere yatar. Gözleri kapalıdır ya da kapalı ortamdaysa tavana, dışarıdaysa gökyüzüne bakmaları istenir. Ayaklardan başlayarak yukarıya doğru bedenlerini taramaları, hissetmeleri istenir. Her bölgeye 5-10 sn dikkatle bakmaları istenir.

Bu bölge nasıl hissediyor? Sıcak mı, soğuk mu? Gevşek mi, sıkışık mı? Bu bölgenin yerle ilişkisi nasıl? Her yeri mi değiyor, bir kısmı mı? Neresi değiyor? Bu bölümün kıyafetlerle ilişkisi nasıl? Nasıl hissediyor?

Sırayla ilerle ayaklar, topuk, bacak, diz, kalça, sırt, omuzlar, boyun, kafa

Sonra bu deneyim hakkında sırayla konuşun.

 

 

 

Mindful Adımlar Egzersizi:

Açık havada yapılması daha uygundur. Ayakkabıları çıkarın. Kesici, delici şeyler olmamasına özen gösterin. Yürüme alanı temiz olsun. Her çocuk için 5-6 adım atıp geri döneceği bir alan belirleyin. Birbirlerinin yürümesine engel olmayacak şekilde ayarlayın. Üçe kadar sayarak derin nefes alıp, üçe kadar sayarak nefes verecek şekilde yürümeye başlayın. Yürürken dikkatini nefesine ve bedenine ver. Adım attığında ayağının hangi kısmı önce yere değiyor? Bugün bedenini nasıl hissediyorsun? Ağır mı, hafif mi? Nasıl yürüyorsun? Bedenin dik mi? Kambur mu? Sırtın nasıl duruyor? Yürüyüşünü değiştirmeden bedeninin doğal yürüyüşünü hissetmeye çalış. Dikkatini buna ver. Yürümeye devam et. Sonra bu deneyim hakkında konuş.

Kalbine kulak ver egzersizi:

Elini ya da parmaklarını nabzını hissedecek şekilde boynunun kenarına, bileğinin ya da kalbinin üzerine koy. Gözlerini kapa. Kalbinin nasıl attığını hissetmeye çalış. Yavaş mı, hızlı mı? Duygularına bak. Heyecanlı mısın, sakin mi? Gergin misin? Korkuyor musun? Kalp atış hızının duygularınla ilgisi var mı? Fark etmeye çalış. Ayağa kalk ve on kez olduğun yerde zıpla. Kalbin şimdi nasıl atıyor? Değişiklik var mı? Gözlerini kapa. Kalp atışların normale dönene kadar dikkatini kalp atışlarına ver.

Tibet çanı dinleme egzersizi:

Tibet çanını çalın. Çocuklara çalan zil sesinin titreşimini dikkatle ve sessizce dinlemelerini söyleyin. Çanın titreşimini daha fazla duyamadıklarında ellerini kaldırmalarını söyleyin. Zil sesi durduktan sonra bir dakika boyunca sessiz kalmalarını ve neler duyduklarına dikkat etmelerini söyleyin. Sonra çemberde toplanın ve sırayla bu deneyim hakkında konuşun. Bu alıştırma çocukların deneyimleri hakkında birbirleriyle konuşmalarına olanak sağladığı için eğlenceli ve heyecanlı olduğu kadar onları şimdi, şu anda yaşadıklarını fark etmeleri, algılarının açılması konularında da yardımcı olur.

Nefes Arkadaşım Alıştırması:

Çocuklara pelüş bir hayvan ya da başka bir küçük obje verin. Oda uygun ise çocukların yere yatmasını ve pelüş hayvanı karınlarının üzerine koymalarını söyleyin. Bir dakika sessiz kalmalarını ve nefeslerine odaklanmalarını ve nefes arkadaşlarının inip kalktığını fark etmelerini sağlayın. Bu esnada başka neler olduğunu fark etmeleri için teşvik edin. Alıştırma sırasında zihinlerine bir başka düşünce gelirse, bu düşünceyi bir baloncuk gibi hayal etmelerini ve uçup gitmesini izlemelerini söyleyin

 

 

Kitap Önerileri

Mindfullnes Şimdi ve Burada= Doç. Dr. Zümra Atalay

Mindfulness= Doç. Dr. Zümra Atalay

Yeni Başlayanlar İçin Farkındalık=Jon Kabat Zınn

Mındfullnes=Mark Williams ve Danny Penman

Öğretmenler İçin Farkındalık=Patricia A.Jonnings

Mindfullnes Bilinçli Farkındalık=Derya Bayram/Didem Turgut Çönkü

Öz Şefkatli Farkındalık=Christopher K.Germer